Vijftig jaar Longteam.
Door: P.G.M. Bergstein, gepensioneerd longarts en dr. C.D. Laros, gepensioneerd longarts.
Een weergave van de rede, gehouden tijdens het symposium 50 jaar Longteam op 16 oktober jongstleden door dr. C.D. Laros.
Een simpel zinnetje uit het Jaarverslag van het Utrechtse St. Anthonius Ziekenhuis van 1 september 1941.
" op voorstel van Dr. C.R.J. Versteegh wordt besloten tot vergaande samenwerking te komen met de ", op hun gebied prominente, specialisten: Chirurg Klinkenberg en Radioloog Öffner, ter behandeling van longziekte. Hiertoe dient tevens samenwerking te worden gezocht met Dr. W. Bronkhorst, directeur van het Sanatorium Berg en Bosch te Bilthoven".
Er is hier sprake van een UNIEK VOORSTEL; immers: samenwerking tussen verschillende medische specialisten om een bepaalde groep ziekten te gaan bestrijden bestond toen nog nergens in de medische wereld. Deze gedachte tot bundeling van krachten is ontsproten aan het brein van Dr. Versteegh, die sinds 1924 aan het - toen nog - St.Anthonius Gasthuis verbonden was.
Coincidences are amazing.
Toen de bronchoscoop als technisch hulpmiddel werd geintroduceerd, maakte Versteegh zich deze techniek eigen. Hij zag gauw de vele mogelijkheden ervan,vooral ook buiten de begrenzing van zijn specialisme: de keel.
In 1936 deed de eerste radioloog, Dr. A. Öffner, zijn intrede in het ziekenhuis en reeds in 1937 werd besloten tot de bouw van een speciale röntgenafdeling, uitgerust met de modernste apparatuur.Öffner kon in die tijd beschouwd worden als de best opgeleide radioloog. Hij introduceerde het bronchografisch onderzoek, waardoor het mogelijk werd de zogenaamde bronchiëctasie zichtbaar te maken, een afwijking , die tot dan toe lalleen van obducties bekend was. Dit was een destijds zeer wijd verspreide aandoening van de luchtwegen bij jonge kinderen, die ontstond na secundaire infecties bij mazelen, kinkhoest of influenza. Grote delen van de luchtwegen werden hierbij vervormd tot zakken vol pus. Afzuigen door de bronchoscoop gaf maar kortdurend verlichting. Nu kon met behulp van de bronchografie de juiste lokalisatie worden vastgelegd.
En dit kunnen lokaliseren opende perspectieven, want, ik herhaal het: Concidences are amazing! In hetzelfde ziekenhuis werkte de chirurg Klinkenberg. Zijn technische vaardigheid was ongeëvenaard en hij was de grote stimulator van nieuwe activiteiten in zijn vak. Het is dan ook niet verwonderlijk, dat reeds in 1938 in het St. Anthonius Ziekenhuis door Klinkenberg de eerste geslaagde longresectie voor bronchiëctasie in Nederland werd verricht.
Op een steenworp afstand lag een andere bron van oorspronkelijke geneeskunde: het Sanatorium Berg en Bosch, dat onder de bezielende leiding stond van Dr. W. Bronkhorst. Deze had, steunende op de mogelijkheden die de röntgenologie bood, de diagnostiek en behandeling van de longtuberculose op een voor die tijd zeer moderne wijze en met succes ter hand genomen. Een aantal artsen werd door hem opgeleid tot vooruitstrevende tuberculose-artsen. Met zijn geestdrift wist Versteegh zijn collega's en het bestuur van het St. Anthonius Ziekenhuis voor zijn voorstel, een samenwerkingsverband te vormen, te winnen.Daarmee doorbrak hij de 'splendid isolation' waarin de specialist anno 1940 en nog lang daarna, zich placht te verschansen.
Uit het jaarverslag blijkt dat op 1 oktober 1942: 'het 'longstation' een feit is geworden.
In 1952 kan dan ook worden vermeld: "Mariapaviljoen door de longafdeling in gebruik genomen".
Hoe ontstaat een LONGTEAM?
Prof.Brom heeft dit in zijn feestrede ter gelegenheid van het 25 jarig bestaan van het team als volgt uiteengezet:"Noodzakelijke voorwaarde: de aanwezigheid van mensen die de intrinsieke mogelijkheid hebben een team te vormen." " Om te slagen moeten de leden vrienden worden, bereid zijn de mening van anderen te aanvaarden. Een zeker gevoel voor humor is noodzakelijk onder het motto: " vind jezelf toch niet zo verdraaid belangrijk". Noodzakelijk is : tolerantie voor elkaars fouten, respect voor elkaars persoonlijkheid en waardering voor elkaars kwaliteiten.
Het Longteam heeft haar positie onverminderd behouden, leidinggevend, opleidend en nieuwe zaken initiërend. Het beleidheeft zich steeds gekenmerkt door actieve participatie aan nieuwe ontwikkelingen. Hierbij stond de zorgvuldigheid van de voorbereidingen voorop. Op verschillende gebieden werd een voortrekkersrol gespeeld. Het was en bleef daarbij de grootste longartsenopleiding van Nederland. Vijftig jaar na de oprichting hebben ruim 100 longartsen hun opleiding in het St. Anthonius longcentrum voltooid.
Zo'n team staat en valt met de contacten tussen de verschillende betrokken specialisten. Iedere schakel is daarbij even belangrijk: of het nu gaat over opvang, voorlichting en verpleging van de patiënt, de alertheid van het team op de intensieve zorg-afdeling, het werk van de patholoog anotoom, het biochemisch en immunologisch team of de begeleiding door ziekenhuisapotheker en specialisten. Alleen wanneer alle betrokkenen zich voor de volle honderd procent inzetten, kan een team goed functioneren.
De teambesprekingen met de thoraxchirurgen, patholog anatoom en anaesthsisit zijn niet weg te denken in dit besluit vormig die een iedere grote ingreep voorafgaat. Hulde aan Dr. Versteegh, die dit reeds vijftig jaar geleden onderkende en de concequentie daaruit trok. Zijn initiatief werpt nog heden zijn vruchten af en heeft in brede kring navolging gevonden. Hij was een ware pionier.
De laatste 15 jaar van het Anthonius team werden gekenmerkt door enkele belangrijke nieuwe initiatieven die ik nog kort wil vermelden: - er werd een gespecialiseerde opleiding long-verpleging gestart om te voorzien in de grote behoefte aan verpleegkundigen die met alle facetten van de verpleging van longpatiënten op de hoogte zijn. - de longlavage, een techniek waarbij via de brochoscoop een deel van de luchtwegen en longblaasjes gespoeld, waardoor materiaal ter beschikking komt voor diagnostische doeleinden, werd na zorgvuldige voorbereiding aan het diagnostisch-therapeutisch arsenaal toegevoegd; - de laserbehandeling deed zijn intrede, waarbij in nauwe samenwerking met de afdeling anesthesiologie voor deze ingrepen een verantwoorde narcosetechniek werd ontwikkeld. De afdeling vervult met deze aanwinst een regionale centrumfunctie; - de komst van bruikbare video-apparatuur maakte het mogelijk aan alle teamleden tijdens de besprekingen de bevindingen van het endoscopisch onderzoek te tonen. Afgezien van de belangrijke didactische waarde betekentndit voor de thoraxchirurgen een bron van essentiële informatie.Een aanwinst die nu niet meer weg te denken is bij de besluitvorming en indicatiestelling; - bij de behandeling van aangeboren longvaatafwijkingen werd de embolisatietechniek van bronchiale en pulmonale vaten met succes geintroduceerd; - na een zeer zorgvuldige voorbereiding,tenslotte, werd de longtransplantatie,als eerste in Nederland, in het Anthonius Ziekenhuis met succes uitgevoerd. Een niet geringe prestatie voor een niet universitair ziekenhuis!
Dat dit initiatief in nauwe samenwerking met de Anthonius groep, nu in Groningen wordt voortgezet, is een beslissing die van overheidswege werd genomen. men heeft zich daarin kunnen vinden, want hoofdzaak is en blijft, dat de optimale behandeling van de patiënt verzekerd is.
Uit dit korte historische overzicht is u gebleken, dat de oorspronkelijke en initierende geest, die het St. Anthonius Ziekenhuis anno 1942 ademde, vijftig jaar later nog onverminderd vaardig is over het zich steeds weer vernieuwende longteam.
De tekening van Gabriël Sterk uit 1942 is dan ook nog volkomen actueel. Zij verbeeldt het humane gevecht dat nog dagelijks met volledige inzet door het longteam wordt geleverd.
