Er is een nieuwe antibiotica tegen resistente tbc, plus een snelle test. Nederlandse vereniging mag met Amerikaans geld verbeteringen introduceren.
Simon Rozendaal Uit: Elsevier Kennis 25-10-2014
Enkele eeuwen geleden was tuberculose een doodvonnis. Tussen de zeventiende en negentiende eeuw stierf één op de vijf volwassenen in Europa en Amerika eraan. De morbide geschiedenis leeft voort in de naamgeving van de vereniging die strijdt tegen tbc: de Koninklijke Nederlandse Centrale Vereniging tot bestrijding der Tuberculose. Afgekort KNCV. Zonder T: de ziekte waartegen zo'n centrale bundeling van lokale initiatieven - veelal opgezet door gegoede burgers - moest vechten , mocht in 1903 niet bij naam worden genoemd. In de loop van de twintigste eeuw verdween tbc dankzij de opkomst van effectieve bacteriedodende medicijnen ( antibiotica ) naar de achtergrond, maar sindseen jaar of twintig is het besef doorgebroken dat de ziekte allesbehalve uitgeroeid is. Jaarlijks krijgen 8,6 miljoen mensen tuberculose en in 2013 stierven er 1,3 miljoen mensen aan. De totale sterfte door ebola tot nu toe, maakt tbc in één dag. Het is een armeluisziekte. Frank Cobelens, wetenschappelijk directeur van de KNCV en hoogleraar armoede gerelateerde ziekten aan de Universiteit van Amsterdam: 'Zelfs in arme landen zijn het de allerarmsten'.
De Nederlandse vereniging speelt een cruciale rol bij de wereldwijde strijd tegen tbc. De Amerikaanse overheid heeft met het ontwikkelingsprogramma USAID ruim 500 miljoen dollar (zo.n. 400 miljoen euro ) vrijgemaakt voor tbc. Voor het vijfjarige programma Challange TB zijn negen partners uitgekozen met de Nederlandse organisatie als hoofduitvoerder. Van de alliantie maken onder meer de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en Franse en Pakistaanse organisaties deel uit. Eerder al was de KNCV leider van het project TBCare I. Cobelens:' Juist omdat tbc een armoedeziekte is, moet er geld van de donoren komen. En dus is er coördinatie van organisaties zoals de KNCV nodig'.Een van de speerpunten bij het internationale project is de strijd tegen resistente tuberculose. Met resistentie wordt bedoeld dat de bacreriën die tuberculose veroorzaken (Mycobacterium tuberculosis) ongevoelig zijn geworden voor antbiotica waarmee ze doorgaans worden bestreden. Die resistentie is er in verschillende gradaties.
De meest voorkomende is MDR (multi drug resistentie). Daarbij zijn de bacteriën ongevoelig voortwee antibiotica die de voorkeur hebben omdat ze het meest effectief zijn. Wereldwijd zijn er 450.000 patiënten met deze vorm van resistentie, zo wordt geschat. Bij hen moet een toevlucht worden genomen tot minder goede antibiotica. Die zijn niet zo effectief, moeten zijn geinjecteerd (tamelijk onhandig) en kunnen doofheid veroorzaken. En de kuur moet twee jaar worden volgehouden - in plaats van een half jaar bij de gewone tbc. De helft van de MDR patiënten die niet worden behandeld, sterft binnen drie jaar. Zelfs als dat wel gebeurt , redt nog steeds 10% het niet Bovendien wordt maar 80% van de MDR patiënten in de wereld goed behandeld: de rest blijft al hoestend resistente bacteriën verspreiden.Multiresistentie rukt overal in de wereld op, niet alleen in verre landen, maar ook dicht in de buurt. Zo heeft UE-lidstaat Roemenië achtienduizend tbc-gevallen. Dat is eenderde van alle tbc gevallen in de Europese Unie. Van die achtienduizend zijn er ruim vijfhonderd multiresistent - een viermaal zo hoog percentage als in de Verenigde Staten.
Het aantal gevallen in Nederland daalt al vele decennia en is nu minder dan negenhonderd per jaar. Wel is het aandeel multiresistente tbc gestegen tot bijna 3 procent. Dat komt vrijwel zonder uitzondering uit het buitenland, met op de eerste plaats Somalische asielzoekers, gevolgd door Oost-Europa en Rusland.
En dan is er nog XDR (extensive drug resitance), waarbij de bacteriën niet alleen ongevoelig zijn voor de antibiotica die worden ingezet bij gewone tbc, maar ook voor de middelen tegen multiresistente tbc. Bijna 10 procent van de patiënten met resistentie tegen de eerste categorie antibioticavertoont ook al resistentie tegen de tweede verdedigingslinie. In Nedderland zijn er tot nu toe twee gevallen geweest van deze extra ongevoelige variant. Gelukkig is er licht aan het einde van de tunnel. Er zijn de afgelopen twee jaar twee nieuwe antibiotica op de markt gekomen, nede ontwikkeld met hulp van de Bill&Melinda Gates Foundation , opgericht door de stichter van softwarebedrijf Microsoft. Ook is er een handzame en snelle test waarmee zowel de bacterie als resistentienin één dag kan worden aangetoond, in plaats van de drie maanden die daar vroeger voor stonden, met de conventionele kweektechniek-tbc-bacteriëngroeien immers erg traag.De nieuwe alliantie onder leiding van de KNCV gaat met het Amerikaanse geld proberen om deze inovaties door te voeren. Cobelens: ' We willen de nieuwe medicijnen en de nieuwe test toepassen in een systeem dat bij het betreffende land past'.
