Erzgebergte Speelgoed en Kerstartikelen

Dit is een nieuwe rubriek.  

Omdat het onder speelgoed valt, heb ik gemeend dit ook op deze site te presenteren. Zeer de moeite waard. De ontwikkeling van een deel, Erzgebergte in Oost Duitsland, met een rijke historie op speelgoed productie en kerstartikelen productie. Uniek in de wereld.

Hoe ik hiertoe gekomen ben. Ik was productiemanager techniek bij SWZ en bij ons werd o.a.vanaf 1962,ADO gemaakt op de afdeling hout. Dat was voor mij het begin in de interesse in de geschiedenis van ADO. Het boek, 85 jaar ADO speelgoed met een doel, volgde hier na en min of meer vakmatig bezocht ik jaarlijks de Spielwarenmesse in Neurenberg (met mijn zwager). Op die beurs stonden op het gedeelte kerstbeurs en houten speelgoed deelnemers vanuit het Erzgebergte.

 

 

 

 

 

 

   

  

  

 

  

  hotel Saigerhuette in Olbernhau

IN 2009, zijn mijn vrouw en ik voor het eerst in het Erzgebergte geweest en met de informatie van de standhouders van de Spielwarenmesse in Neurenberg, kwamen we in Olbernhau in een uniek hotel terecht. Dit hotel staat in een museumdorpje even buiten de stad. Op de site van dit hotel ziet u meer.

De plaatsen waar specifiek houtenspeelgoed en kerstartikelen verkocht en gemaakt worden zijn: Seiffen,Olbernhau, Grunhainichen en Marienberg.

Seiffen spant de kroon met 47 kerst en speelgoedwinkels. Verder vindt u hier geen andere winkels, de hele gemeenschap leeft hiervan. Er zijn zeven van die winkels met een productiebedrijf die u mag bezichtigen.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

Toen wij de eerste keer hier waren had ik het vooroordeel, alles is made in China, totdat ik de mensen aan het werk zag. Echt een ambacht en handwerk. Dit jaar, toen ik met mijn zwager weer naar de Spielwarenmesse ben geweest, was er een standhouder uit het Erzgebergte in ons hotel. Na het eten even een praatje gemaakt met hem en hij gaf toe dat de massa wel in China en Polen gemaakt wordt maar alle andere onderdelen in het Erzgebergte. In ieder geval het draaiwerk, zaag en afkortwerk, lijmen van onderdelen tot een compleet product en beschilderen.

In Seiffen is nog de enige vakschool in Duitsland welke jongens en meisjes opleidt tot dit ambacht, zodat de volgende generatie klaar is voor de voortgang van deze mooie producten en vernieuwing.

De historie.  In de jaren 1200 was er rijkdom vanwege de grondstoffen zilver, koper,tin, lood en andere grondstoffen. Deze rijkdom gaf hen de mogelijkheid prachtige burchten en kastelen te bouwen zoals bijvoorbeeld Augustusburg en het jacht en lustslot van de Kurfursten August 1 van Saksen. De winning van grondstoffen leverde niet alleen zilver maar tevens een veelheid aan motieven die de bergbewoners in hun vrije tijd in kunst deden ontwerpen en maken. 

Toen midden 1700  de grondstoffen niet meer voor de levensstandaard konden dienen werd het draaiwerk, houtsnijwerk de basis voor het bestaan van de bergbewoners.Het maken van houten speelgoed dateert vanaf 1750. Toen is ook de draaitechniek ontwikkeld en werden er draaibanken ontwikkeld. Het draaien had een lange ontwikkelingsfase. In 1803 werd er geexperimenteerd met voetaandrijving en handaandrijving.In 1810 was men al zover dat je van een draaibank kon spreken en de productie kwam opgang. Daar het de D.D.R. was moest iedereen dezelfde producten maken.   

 

  

 

 

 

 

Bijzonder aan de eigenaardige technieken welke ontstonden was bijvoorbeeld de Reifen draaitechniek. Daar worden uit houten ringen dierprofielen gedraaid en later van die ring afgestoken en handmatig bijgewerkt met een mesje.

 

 

 

 

 

 

 

 

Er wordt in het openluchtmuseum in Seiffen nog een demonstratie gegeven hoe men dit deed. Ook in het speelgoedmuseum in Seiffen is 

 

   € 3,50 p.p entree) een mooie weergave te zien, stap voor stap van de ontwikkeling van het draaien en houtbewerken als mede alle gemaakte en ontwikkelde producten. Modern pand, drie verdiepingen en een lift.  Op de zolderverdieping is elk jaar een ander thema, dit jaar houtsoorten en waar deze in toegepast worden en country en western speelgoed.

DREGENO.

Het Seifener handwerkgenootschap DREGENO vierde in 2009 haar 90 jarig jubileum! In begin1900 werd er met licht van een petroleuklamp in het halfdonker met het hele gezin gewerkt aan de honderden kleine houten schaapjes, koeien en paarden. Vader stond aan de draaibank en zes zusjes, de jongste vijf jaar waren de houten beestjes met een mesje aan het modelleren. Begin 1900 heerste er in het idyllische dorp Seiffen armoede en sociale ellende. De enorme lage prijzen en de slechte sociale toestand in het toenmalige Oost-Duitsland zorgde ervoor dat iedereen moest meewerken (kinderarbeid) van  s 'ochtends vroeg tot na bedtijd.

                                                                                                                                                                                                                                                      

 

                                                                                                                                   

 Om een betere markt  en een betere levensstandaard te bewerkstelligen werd op 5 februari 1919 het Samenwerkingsverband Erzgegebergter Hout en Speelgoedproducenten gesloten. "Hulp voor zelfhulp" luidde het devies. De zelfstandigheid voor de producent zou bevorderd worden en de bond zou prijstechnisch, gunstige prijzen voor materialen kunnen bieden door groot in te kopen.Dit zou ook de ontwikkeling bevorderen en in 1946 presenteerde de Erzgebergter  kunstproducenten zich voor het eerst op de beurs.

Uit dit samenwerkingsverband ontstond DEGENO waarin de vele familiebedrijven toch hun zelfstandigheid konden behouden onder de D.D.R. leiding. Na de politieke omwenteling begeleidde  DREGENO haar leden in de vrije markt en hielp hen met de nieuwe marktwerking. Het aanbod van toen, 400 artikelen was in 1990 al gestegen tot 10.000 artikelen en een positieve ontwikkeling die DREGENO heeft bereikt.

Nu nog is de veelzijdigheid van DREGENO er nog steeds voor familiebedrijven en grote bedijven (holdings) welke verlichtingsbogen, kerststallen,pyramides,Engelen,Rauchermannen, Notenkrakers en Kurrende. Deze veelzijdigheid werd door de 140 leden in stand gehouden welke in oude ambachten weliswaar innovatieve en nieuwe ideeën brachten. DREGENO draagt bij aan Nationale en Internationale bekendheid op beurzen zoals  beurs in Leipzig tijdens de D.D.R. tijd en later ook de Spielwarenmesse in Neurenberg. Zo heeft het samenwerkingsverband veel goeds bereikt in 90 jaar.

SPEELGOEDCENTRUM  VERO.

"Spelen is niet kind gebonden, het kind is de reden,de vrije mens"

De D.D.R. had in deze tijd geen deviezen. De export bleef behoorlijk achter bij de Staats Plannings Commissie D.D.R. In 1960 verordeneerde de raad van privincies een document voor de ontwikkeling voor de speelgoedindustrie, later speelgoeddocument genoemd. Daarin was opgenomen: ontwikkeling en de vormen waarin de centrums in Seiffen opgezet moesten worden. Basis moest zijn het pedagogisch aspect, mede  het technische kunstniveau, het ontwikkelen van nieuwe technieken, standaard basisregels vaststellen en opbouw van consultatieplaatsen.

 

 

 

In januari 1966 gingen o.l.v. exportkoopman Rudolf Schiefner het Speelgoedbedrijf Erzgebergte en het Seiffener ontwikkelingscentrum samen in de bedrijfsorganisatie VERO Olbernhau. Men wist welke verantwoording van deze nieuwe organisatie verwacht werd. Tevens was er een politiek en planningsregelement vastgesteld.

De eerste VERO catalogus verscheen in 1967. De Nederlandse importeur Otto Simon uit Almelo was vanaf het begin als importeur van Erzgebergter speelgoed betrokken en bereid snel uit te breiden. Bij de Italiaanse inkooporganisatie UPIM en STANTA was het ook snel geregeld. Voor deze streek was het een novum zulke organisaties in hun groep te hebben.

Op eigen kracht werden bedrijven gemoderniseerd. Al snel ontstonden er speelgoedprogramma's zoals VERO elementair, VERO construct, VERO scola,VERO centa, de OWO modelbedrijven. Er ontstonden bouwsystemen, insteek en legpuzzels, gemaakt uit grillige houten vormen en met textiel geweven vormen en op schaal gemaakte speelmeubeltjes voor poppenhuizen in de CENTA serie.

Uit de koker van Reichelts ontstonden rauchermannen, notenkrakers en hobby materialen vanuit het VERO hobby programma. Ontwikkelingsingenieuren gingen aan de slag met constructie tekeningen om een start te maken met deel-automatisering, zoals oppervlaktebehandeling, schuren, kleur opbrengen, lakken van houten speelgoeddelen. In 1978 was men zover dat deze technieken toegepast konden worden.

 

 

 

 

 

Wat niet alleen kinderen twinkelende ogen geeft als u in de productieruimte alle soorten Rauchermannen ziet en tevens de kerstmannen, de trotse Nussknacker, de kunstig versierde pyramiden en de prachtig verlichte engel. Bij de pyramides gaat het geheel draaien door de opsteigende warmte van de kaarsen tegen de houten vinnen.

  

De engel heeft in het Erzgebergte een bijzondere betekenis.  Zij is de vrouw van de Bergmann, die licht in zijn leven brengt. Nu nog is het in het Erzgebergte gebruikelijk om met kerst veel verlichte engelen in de vensterbank te zetten. Liefst net zoveel engelen als er vrouwen en net zoveel Bergmannen als er mannen in huis wonen.

  

  

                                                                                                                                                                                          

 

De Rauchermannen daarintegen zijn de moderne voorlopers van de huismannen. Zij zorgen voor gemoedelijkheid en geborgenheid en stralen vertrouwen uit. Om hun pijp te laten roken wordt eerst het bovendeel van de man losgehaald en wordt een glimmende rookkaars in de houder gezet, aangestoken en snel ruikt de kamer ernaar!                                                                                                                          

 

  

De Nussk nacker, heeft zijn naam te danken dat er met kerst walnoten gekraakt konden worden. De koninklijke uitstraling, bijvoorbeeld de militairistische uitstraling van deze wereld beroemde, jaar honderd, oude persoonlijkheden, welke ook nu nog makkelijk mee zouden kunnen.. Een kerst zonder notenkraker is voor velen een kerst zonder kerststol, kerstkalkoen of kerstboom, eenvoudig onvoorstelbaar!

  

  

  

Als in het Erzgebergte het smeltwater van de berg spoelt en de beken en meren zich vullen en de eerste bloemen gaan bloeien dan is het voor de houtdraaiers en beeldhouders tijd om van werksoort te veranderen. De notenkraker is nu passé, nu is het tijd voor de hazen!

 

 

Ook hier kunnen de speelgoedmakers bogen op een schat van voorliggende voorbeelden.Alleen de muzikanten van trompetter hazen tot hazen jong met triangel maken deel uit van een veelkoppig orkest.  Tevens zijn er in de loop der tijd bloemenkinderenbijgekomen waarvan er zegge en schrijven 300 varianten zijn.Allemaal in liefdevolle handarbeid gemaakt en met charme en liefdevol in de regio gepresenteerd worden.  Men ziet aan de figuren, qua uitstraling, dat ze met veel aandacht gemaakt zijn. En deze uitstraling zien we terug bij de klant en eigenaar.

Waarom men bij de houtkunst uit het Etzgebergte de verleiding niet kan weerstaan om te kopen? 

Vaak begint de aankoop geheel argeloos. Men denkt bijvoorbeeld met kerst gelijk aan de pyramide of de rauchermann en misschien noch enkele engelen als kerstversiering en plotseling is de vonk overgeslagen.Er zullen verzamelaars zijn die verslaafd naar engelen zoeken, bij anderen groeit met name het aantal hazen of ze kunnen niet genoeg bloemenkinderen bemachtigen. Gelukkig kan het Erzgebergte het houten materiaal met bovenstaande motieven leveren. Tevens worden de traditionele figuren regelmatig vernieuwd en ontstaan er ook weer nieuwe ontwerpen vanuit de speelgoed designers uit de regio. Deze hebben inmiddels over de grenzen  naam gemaakt !

Wat een echte verzamelaar minder interesseert maar toch een gevoel van genoegdoening geeft. 

Houtkunst uit het Erzgebergte is niet alleen mooi en smaakvol. Wie het echte materiaal en de juiste beeldhouder vindt met kunstachtergrond die onderscheidt zich in de wereld. En de koper heeft daarmee kostbaar bezit verzameld zoals een verzameling Notenkrakers uit het Erzgebergte en die heeft een juiste belegging gedaan. En tenslotte: weet u een betere?

Waaraan men houtkunst uit het Erzgebergte overal in de wereld herkent?

Wat zo bepalend en excluief is en daarnaast ook zo geliefd, is de houtkunst uit het Erzgebergte en dat zal waarschijnlijk al snel nagemaakt worden! En zo zijn er al notenkrakers die op het eerste gezicht echt lijken maar de ware kenner zal de nagemaakte producten snel herkennen. Vaak valt het product door de mand daar het niet de juiste kwaliteit heeft.

Om een miskoop te voorkomen en zeker te zijn van het echte product is er een echtheidscertificaat ontwikkeld.Het is in een oogopslag te herkennen, " de kleine Reiter op het hobbelpaard", het herkenningsteken voor originaliteit en kwaliteit. 

                             

Let op, dat u bij aankoop dit echtheidscertificaat heeft, zo wordt u voor onaangename verassingen behoedt.

 

                                                                                                            

Overigens, houtkunst uit het erzgebergte vindt men uitsluitend bij de betere vakhandel voor speelgoed en kado's en tevens de gespecialiseerde afdelingen van warenhuizen. De schrijver kan bovenstaande tekst beamen daar wij er nu twee keer geweest zijn en in 2011 weer?

 

 

Een groot deel van de tekst is afkomstig van:

-Verband Erzgebirgischer Kunsthandwerk u. Spielzeughersteller Olbernhau  Rauchermann

-Landesfremdenverkehrsverband Sachsen e.V. Dresden

-Fremdenverkehrsverband Erzgebirge  - Anna Buchholz

-Fremdenverkehrsverband Westerzgebirge - Schlema

Voor meer informatie/documentatie over het Erzgebergte en eventuele reserveringen van hotel,appartement,camping hierbij de adresgegevens:   postduif: Tourismusverband Erzgebirge e.V Adam-Ries-Strasse 16   09456 Annaberg-Buchholz