Van Berg en Bosch Herwonnen Levenskracht
Dit verhaal is uit de 20er jaren en toen nog oud Hollands geschreven.
In het hart van het land is Berg en Bosch geplant. Dicht bij Utrecht, dat Sint Willibrord tot bisschopsstad maakte en dat met den halven mantel van St. Maarten tot liefedaad in het wapen metropool der naastenliefde moet zijn - dicht bij Utrecht, van waaruit de hartslag gaat door heel onze katholieke arbeidersbeweging.
En midden in mooie bosschen, verscholen, zoodat je bijna door de boomen Berg en Bosch niet ziet. Midden in de bosschen van duizenden dennen, met machtige oude beuken, prachtige wallen, weelderige mostapijten en vlak bij de vrije,wijde en weidsche hei.Hierheen brengt de katholieke arbeidersbeweging haar zieken, die door den witten dood zijn gegrepen en die sterven zouden , als zij niet hen hielp, hen steunde, hen verpleegde, voor hen bad en zoo met Gods zegen hun herwonnen levenskracht gaf.Voor hen bouwde zij hier een Sanatorium, een groot - het grootste van het land - en een goed zoo goed als de samenwerking van een voortreffelijk directeur, die jarenlang ervaring opdeed in het Apeldoornsche "houten huurhuis", met bekwame architecten het konden maken, maar een eenvoudig - want er mocht geen geld besteed worden aan een indrukwekkenden bouw, die niet gevraagd werd door de functie van het werk.
Dit Sanatorium is een openlucht-ziekenhui, waarbij alle patiënten van licht en lucht hun volle maat krijgen, waarbij zij volop contact hebben met de natuur. Zij liggen in hun zalen en hallen midden in het bosch, midden tusschen de boomen en de bloemen, midden tusschen rappe eekhoorns, de nieuwsgierige en bedelende, die zoo graag vriendschap zoeken met de patiënten, midden tusschen de vlugge vogels, de vinken en meezen en merels en duiven, de eksters en gaaien en spechten.In dit Sanatorium vertoeven de patiënten maanden lang. In het begin, als ze pas opgenomen, liggen ze gewoonlijk op kleine zaaltjes, voor niet meer dan zes patiënten. Daarna komt soms 'n lange bedperiode. Maar die wordt als regel niet in de zaal doorgebracht, maar in de diepe, dubbele hallen der openluchtbedverpleging, naar het Zuiden gekeerd,tegen regen beschut, ruim geventileerd, in de zon, maar zoo getemperd door de dennen, dat de bezonning niet te hevig wordt. Als de beterschap toeneemt, mag de patiënt opstaan, eerst enkele uren, later wat langer. Dan mag hij wandelen,en tenslotte: werken . Voor de ambulante patiënten zijn slaapzalen van 16 bedden (2 afdeelingen van 8 ) met aangrenzende lighallen gebouwd.
De mannen-afdeeling omvat, evenals de vrouwen-afdeeling, elk 120 bedden. Het kindersanatorium telt 100 bedden: 50 voor jongens en 50 voor meisjes. Het is naar dezelfde beginselen ingericht, als in de indeeling iets anders dan bij de paviljoens voor volwassen.
Het Sanatorium omvat dus 340 bedden voor patiënten en 50 a 60 plaatsen voor nazorgers. De geheele bevolking van het dorp Berg en Bosch is ongeveer 500 zielen.Staat men voor den hoofdingang van het gebouw, dan heeft men rechts de mannen-vleugel en links de vrouwen-vleugels van het Sanatorium liggen. Achter het hoofdgebouw ligt het kindersanatorium. Het hoofdgebouw ligt dus midden tusschen de patiëntenpaviljoens. Aan het middenplein van het Sanatoriumdorp liggen verder kapel en zusterhuis en economiegebouw.
Het Sanatorium
Maar het hoofdgebouw is in het centrum. Hier worden patiënten en bezoekers ontvangen. Hier is de administratie en correspondentie. Hier is de bibliotheek. Hier hebben de rector en de inwonende assistenten hun kamers. Maar vooral: hier is de centrale van het medische werk. Een goede behandeling van een ziekteproces is onmogelijk zonder voortdurend grondig onderzoek. Een voonaam deel daarvan wordt in het Sanatorium gevormd door het Röntgen-onderzoek, dat Berg en Bosch een zoo uitstekenden naam heeft bezorgd. De Röntgen-afdeeling is in het hoofdgebouw en het laboratorium en verder een moderne operatieafdeeling, die aan hooge eischen voldoet en het mogelijk maakt een chirurgisch ingrijpen, dat bij verschillende tuberculeuze aandoeningen gewenscht is, in het Sanatorium zelf te doen plaats vinden.
Is het hoofdgebouwvooral de werkplaats van de dokters, ook de patiënten hebben, evenals Apeldoorn, hun werkplaatsen, die in den Noordwesthoek van het terrein een mooi stuk bosch in beslag genomen hebben. Daar zijn niet alleen de 40 een-persoons-villa's der nazorgers, die met hun sterrennamen het nazorgdorp tot een melkweg maken, maar er zijn groote, moderne werkplaatsen voor houtbewerking, een schilderswerkplaats, een boekbinderij, cartonnage-afdeeling en kleinere werkplaatsen voor metaalbewerker, schoenmaker, kleermaker en horlogemaker.Elders is voor vrouwelijke patiënten een werkplaats met weefkamer en naaikamer gebouwd.
De zorgende zusters hebben in plaats van de primitieve barak, waarmee zij zich in Apeldoorn hebben tevredengesteld, een waardige zusterhuis gekregen. De sobere, maar fraaie refter, de recreatiezaal en de stille kloosterhof waren een bezoek waard. Maar zij zijn natuurlijk achter slot. De zusters, wier werk over het heele Sanatorium verspreid ligt, hebben hier haar eigen huis, het centrum van haar religieus leven.Het is verbonden met de kapel, waarin zij haar zusterkoor hebben.
Een der grootste gebouwen van het Sanatoriumdorp is het Economiegebouw, met keukens, eetzalen, broodkamer, provisiekeukens en kelders, melkkamer en koelkamer, met wascherij, naai- en mangelkamers.In het midden van het binnenplein, door allerlei werkplaatsen omgeven, ligt het gebouw van de centrale verwarming met zijn diepen ketelkelder. Het economiegebouw is de centrale van wat men noemt de zorg voor den inwendigen mensch. Maar niet alleen voor den stoffelijken mensch wordt op Berg en Bosch gezorgd. De centrale van geestelijke kracht, de bron, waar dokters en zustersen allen, die aan het sanatoriumwerk deelnemen, sterkte putten, de bron van troost en kracht en hoop voor de patiënten, ligt in de kapel, waar nacht en dag te midden van het Sanatoriumdorp het GoddelijkHart klopt en Zijn liefde doet uitstralen over allen - de kapel, waar elken morgen wordt opgedragen '' het godlijk offer van de Mis, waar heel de dag nog vol van is ". Want wat zijn menschen met al hun wikken en wegen, hun weten en werken, hun zorgen en zwoegen meer dan werktuigen in de hand van den Almachtige?De katholieke arbeidersbeweging heeft altijd beseft, dat al haar zaaien en planten maar menschenwerk was, ijdel, als God niet met Zijn zegen wasdom gaf. En daarom heeft zij met bijzondere vreugde in haar dienende zorg doen uitgaan naar het huis Gods. En daarom heeft zij in hal van het gebouw een raam geplaatst, waarop door Henri Jonas zinrijk schoon werd uitgebeeld: Christus, de zieken genezend.
En daarom heeft zij in dezelfde hal nog eens met woorden tot uitdrukking gebracht, wat de grondgedachte van haar zorgen is: Uit Jezus' Allerheiligst Hart geworde den lijders aan tuberculose, voor wie Herwonnen Levenskracht, instelling van het Roomsch-Katholiek Werkliedenverbond, dit Sanatorium Berg en Bosch, genezing en genade voor aardsch en hemelsch leven."
